334 จำนวนผู้เข้าชม |
“ภาวะเหงือกโตและมะเร็งในช่องปากในเม่นแคระ”
โดย สพ.ญ.ศุภวัลย์ ศรีวิเศษ (หมอบุษ) และ ผศ.น.สพ.ดร. สมโภชน์ วีระกุล (อาจารย์แก้ว)
ปัญหาที่พบมากในเม่นแคระประการหนึ่งคือเหงือกบวม ช่องปากบวมจนผิวรูป และทำให้ปากเผยอ มองจากภายนอกจะเห็นรูปทรงใบหน้าส่วนขากรรไกรผิดรูป ดูผิวเผินก็เหมือนจะเป็นแค่อาการบวมจากช่องปากอักเสบ เหงือกอักเสบ หรือรากฟันอักเสบได้ และมักตอบสองต่อการรักษาในช่วงแรก และประคับประคอง เมื่อไม่รักษาจึงมักจะกำเริบ เพราะส่วนใหญ่เป็นเนื้องอก เนื้องอกในช่องปากที่พบมากที่สุดมักจะเป็นมะเร็งแล้ว ได้แก่ มะเร็งสเควมัสเซลล์ (squamous cell carcinoma) (Raymond and Garner, 2001; Pei-Chi et al., 2003; Okada et al., 2018; Aguila et al., 2019) มากที่สุดถึงร้อยละ 62.9 ขณะที่ไม่ใช่เนื้องอกเลยร้อยละ 29.6 (Aguila et al., 2019) ที่ถูกวินิจฉัยว่าเป็นการบวมแบบภาวะเหงือกโต ซึ่งเกิดจากภาวะเหงือกงอกเกิน (gingival hyperplasia) โดยจะมีการเพิ่มจำนวนขึ้นของเซลล์อย่างผิดปกติ ที่เหลืออีกเล็กน้อยเป็นเนื้องอกชนิดต่างๆ ช่วงอายุที่พบได้บ่อยอยู่ระหว่าง 2-7 ปี แต่สามารถพบในอายุน้อยหรือมากกว่านั้นได้ เป็นปัญหาที่แก้ไขได้ยาก
ข้อสังเกตระหว่างเหงือกโตจากภาวะเหงือกงอกเกินกับมะเร็งสังเกตเบื้องต้นได้ และยังสามารถใช้ในการทดสอบการรักษาได้ โดยพบว่าภาวะเหงือกโตมักตอบสนองต่อการรักษา มักมีขอบเขตและไม่รุกลาม มักจะอาการดีขึ้นและไม่กลับมาเป็นอีกหลังทำการผ่าตัด ขณะที่มะเร็งจะมีการรุกลามเนื้อเยื่อข้างเคียงรุนแรงหรือเร็ว เช่น ต่อมน้ำลาย กระดูก ในแต่ละสัปดาห์ที่ทำการตรวจจะพบการขยายของอาการบวมโตของเหงือกมากขึ้นเรื่อย ๆ จนใบหน้าผิวรูป อย่างไรก็ตาม ควรทำการวินิจฉัยชนิดของเนื้องอกชนิดนั้นเสมอ เพราะมีเนื้องอกที่มีอาการใกล้เคียงกันอยู่ ได้แก่ hemangiosarcoma, peripheral odontogenic fibroma, fibrosarcoma, osteoma, osteosarcoma และ osteochondroma เป็นต้น
แนวทางในการรักษาในเม่นแคระมักทำได้เพียงการประคับประคองการบวม หากพบว่าเป็นภาวะเหงือกโตปกติ จะตอบสนองทางอายุรกรรมและศัลยกรรมได้ดี ขณะที่การรักษามะเร็งนอกจากการรักษาประคับประคองให้มีชีวิตยืนยาว เพื่อให้ยังคงกินอาหารได้ และใช้ชีวิตปกติมากที่สุด และยังพิจารณาใช้เคมีบำบัดบางชนิดเข้าไปลดการเจริญเติบโตของเซลล์ เช่น 5-fluorouracil (5-FU) มีฤทธิ์ในการยับยั้งการจำลองสารรหัสพันธุกรรม ซึ่งพิจารณาใช้รูปแบบครีมทาภายนอก และถึงการใช้เคมีบำบัดเข้าเส้นเลือดดำ และ imiquimod เป็นยาในกลุ่มยาเสริมสร้างภูมิคุ้มกันของร่างกาย ยับยั้งการเจริญของเซลล์เนื้องอก แต่อาจไม่ได้ผลในรายภาวะเหงือกโตในเม่นแคระนี้ ในทางการรักษายังต้องพิจารณาที่การรุกลามของมะเร็ง จึงมักพิจารณาทำศัลยกรรม แต่การผ่าตัดเหงือกและการรุกลามเป็นไปได้ยาก หรือการฉายรังสีในรายที่ผ่าตัดไม่สำเร็จ ซึ่งวิธีสุดท้ายไม่ค่อยนิยม ทำให้โรคนี้เป็นอีกโรคหนึ่งที่ยังมีความท้าทายในการรักษา มีความเสี่ยงจากมะเร็งแพร่กระจายไปยังอวัยวะข้างเคียงและเพิ่มความรุนแรงได้